Ontsluiting Archief Sonneheerdt (4): Mw. H.H.J. Baronesse Van Heemstra-Van Asch van Wijck en het Henriëtte Paviljoen

Published on: Jul 7, 2020
Written by: Dagmare Houniet

Tijdens het inventariseren en ontsluiten van archiefmateriaal van een instituut kom je als archiefmedewerker niet alleen interessante feiten over de oprichting, de uitbreiding, fusies of het ter ziele gaan van een organisatie tegen. Een lijst van de datums van deze gebeurtenissen ontbreekt zelden in een volledige inventaris, en deze dient als handvat voor eenieder die het archief wil raadplegen. Dit zijn de feiten die als bewegwijzeringsbordjes langs de route staan. Maar archieven bestaan niet alleen uit lijsten met datums, rubrieken, inventarisnummers en registers. In elk archiefkom je personen tegen die iets betekend hebben. Niet alleen als archiefvormer in het geval van een persoonsarchief, maar ook als secretaresse, tuinman of bestuurslid in een bedrijfsarchief. In het geval van Sonneheerdt, kende deze organisatie verschillende markante persoonlijkheden die hun stempel drukten op dit instituut voor blinden en slechtzienden in Ermelo. Hieronder een uiteenzetting over het Henriëtte Paviljoen en de vrouw die aan dit gebouw haar naam gaf: Mw. H.H.J. Baronesse Van Heemstra-Van Asch van Wijck. En zoals in het archief te lezen is: soms wordt een naam een begrip.

Wie was mevrouw Van Heemstra-Van Asch van Wijck? Geboren in 1883 in een familie dat precies 50 jaar daarvoor in de Nederlandse adelstand was verheven maar waarvan het geslacht terug gaat naar de vroege zestiende eeuw en tal van hoogwaardigheidsbekleders telt, was zij bestuurslid van Sonneheerdt in de periode 1939-1961 om daarna benoemd te worden tot erelid. Haar kinderen omschreven haar als ‘Een sobere en bescheiden vrouw met een grote belangstelling voor anderen. Zij was spartaans waar het haar eigen leefwijze betrof. Maar als het op weggeven aankwam was ze juist heel gul….’.

Hoe Henriëtte van Heemstra met Sonneheerdt in contact kwam, wisten de kinderen niet meer, blijkt uit hetzelfde stuk. Wel komt vanaf 1939 haar naam als bestuurslid in beeld, en konden de kinderen zich herinneren dat hun moeder altijd voor het blindencentrum actief was. Zij ging elke dinsdagmiddag met de bus naar Ermelo, om in het Tehuis de ouderen voor te lezen. Ze vond het heel belangrijk dat blinden kennis konden nemen van lectuur. Ook stak zij veel tijd in de verkoop van Sonneheerdtartikelen, zoals borstels, manden en textiel. Elk jaar was er een verkoopdag in Amersfoort en dan zorgde zij voor de klanten. De Tweede Wereldoorlog liet bij haar diepe sporen na.

Ondanks de tegenslagen ging ze na de oorlog door zich voor Sonneheerdt in te zetten. In 1961 werd mevrouw Van Heemstra benoemd tot erelid. Als erkenning voor haar inzet en betrokkenheid bij Sonneheerdt, legde zij in dat jaar de eerste steen van het naar haar vernoemde Henriëtte Paviljoen, een plek voor de bejaarde bewoners van Sonneheerdt. Zij was toen al op hoge leeftijd maar toch kwam ze nog elke week voorlezen. Uit de stukken blijkt ook dat in 1983 plannen werden gemaakt om het Paviljoen te slopen, en de laatste steen werd in 1989 daadwerkelijk door de sloper verwijderd. In hetzelfde jaar volgde de opening van het nieuwe Henriëtte van Heemstra Huis. Ter gelegenheid van die opening bood het bestuur van de Vereniging Sonneheerdt aan een borstbeeld te laten maken van deze legendarische vrouw. Opdracht hiertoe kreeg de Utrechtse beeldhouwer Jo Esenbrink. Dit borstbeeld werd op de ledendag van 3 juni 1992 onthuld. Baronesse Van Heemstra-Van Asch van Wijck overleed in 1971. Een jaar later volgde haar schoondochter, mevrouw R.C. Baronesse van Heemstra-Le Poole haar op in het bestuur. In een circulaire dat ter gelegenheid van kerstmis 1971 aan belangstellenden werd verzonden, trof ik een in memoriam aan, geschreven door de wijkpredikant D.A. Zijlstra, waarin zij herinnerd werd als 'een buitengewoon correcte Vrouwe. Taken waren taken en afspraken – afspraken. […] De zorgen van “Sonneheerdt”, waren haar zorgen, en wat kon zij zich verheugen wanneer zij hoorde dat er zorgen waren weggevallen.’

Op termijn zal het mogelijk zijn om zelf een kijkje te nemen in het rijke archief van Sonneheerdt. De inventaris zal te raadplegen zijn om deze website en de stukken over Baronesse van Heemstra-Van Asch van Wijck en het Henriëtte Paviljoen waar dit artikel op gebaseerd is, zullen raadpleegbaar zijn in de rubriek ‘Gebouwen’.

OTAP_STATE