Hoe raakt een onverbeterlijk humanistisch UvA politicoloog, inmiddels gepensioneerd wereldverbeteraar, omgebouwd tot tevreden vrijwilliger bij het HDC-archief? Stuurt mijn bevindelijke zeventiende-eeuwse voorvader, de Eibergse dichter-dominee Willem Sluiter, mij vanaf zijn wolk opdrachten met zijn favoriete vogel als boodschapper? Maar de veldleeuwerik is bijna uitgestorven en de laatste van zijn vele dominees-nakomelingen weigerde steun aan een op te richten christelijke lagere school in Eibergen. En sinds mijn overgrootvader, UvA rector magnificus, waren de gezinnen Sluiter seculier, humanistisch zelfs.
Of waren het mijn twee ethisch-theologische voorvaders Valeton, van oude Franse afkomst en protestant sinds 1705? Maar een latere, Achterhoekse Valeton-telg had in het Doetinchems Weekblad van juli 1876 niet minder dan 18 dichtbedrukte pagina’s nodig om in onnavolgbare calvinistische redeneringen het christelijk onderwijs als verderfelijk weg te zetten en ook heel wat andere anti-revolutionaire opvattingen van o.a. Groen van Prinsterer omslachtig aan flarden te schieten.
Nee, niet voorouders, geloof of VU-gevoel drongen me richting HDC, het ging veel trivialer: George Harinck en Hans Seijlhouwer wilden maar al te graag de persoonlijke documentatie van Jan Nico Scholten, oud-rector van het VU corps en eigenzinnig politicus, die al jong een progressieve switch maakte maar er niet minder gereformeerd door werd, toevoegen aan de brede verzameling HDC archieven van gereformeerde, vaak behoudende mannenbroeders (en een enkele -zuster). En wel meteen, omdat Hans bij eerste inspectie een druppende waterleiding in Scholtens kelder ontdekte. En omdat ik samen met Scholten jarenlang anti-apartheidsactivist was geweest en daarvan al heel wat documentatie bij het IISG en het Europa Archief in Maastricht had ondergebracht, lag het voor de hand dat … enzovoort.
Toen die 42 ‘JNS dozen’ eindelijk van verdrinking gered en op orde waren, had ik de smaak van werken met de betaalde en onbetaalbare vrijwillige HDC collega’s in de vensterloze ruimtes op de 1e verdieping flink te pakken. Het was er even gezellig als leerzaam en ik had geen plannen om thuis geraniums aan te schaffen om me achter te verschuilen.
Opnieuw tientallen ‘bananendozen’ herpakken en herordenen, daarvoor heb ik onvoldoende uithoudingsvermogen, maar gelukkig ontfermden energiekere en beter georganiseerde collega’s zich over de papieren nalatenschap van journalist en allesbewaarder Ben van Kaam (Trouw-IKON) en van ontwikkelingsactivist Jone Bos (ICCO, SOH), die mede door mijn bemoeienis in de koeldroge kelders van de VU belandden. ‘Maar als jullie kleinere papierstapels hebben over mensen en onderwerpen die me maatschappelijk en persoonlijk boeien: komt u maar’.
Nou, dat heb ik geweten: de oprichter van een hervormd jeugdhonk in de vuurrode Jordaan, inclusief correspondentie met in Duitsland tewerkgestelde jongens, een paar straathoeken van mijn eerste twee Amsterdamse woningen vandaan; VU medewerkers actief in het Interkerkelijk Vredesberaad en hun Hervormde politieke tegenhangers; een succesvol, religieus-ethisch bewogen diplomaat van CDA-huize die voortijdig ontslag kreeg (eervol, dat wel) wegens openlijk bezwaar tegen het Nederlandse/westerse beleid rond de internationale wapenwedloop; Betaald Antwoord, steungroep voor het antiracismeprogramma van de Wereldraad van Kerken; activiteiten van het CNV in Europees en wereldverband (tegen apartheid maar ook tegen sancties!); en recent kon ik ook voorkomen dat de activistische dossiertjes van VU studiegenoten aardrijkskunde van mijn vrouw, waar we nog steeds gezellige omgang mee hebben, op de mesthoop der geschiedenis belandden.
Onderweg naar UB en restaurant kwam ik langs mooie tentoonstellingen met boeiende oude documenten uit de onuitputtelijke VU collecties. Daarin zitten ook heel wat dichtbundels van genoemde ‘oude Willem’, dus ‘zouden jullie daar bij zijn 350e sterfdag eind 2023 ook wat moois mee kunnen doen … ?’ Kijkt u zelf maar, vanaf 1 december.
Salute Volente zal ik graag het wekelijkse, stoplicht-arme fietsritje Amsteldijk-Beatrixpark-De Boelelaan nog een tijdje blijven maken, desnoods met poncho, al is het maar om lijf en geest actief te houden. En als dat af en toe een beetje nuttig is voor de wetenschap en de rest van de maatschappij, is dat mooi meegenomen.
